Kynnast hugmyndum manna um uppbyggingu alheimsins

Sól, tungl og stjörnur - kafli 3 - Sólkerfið

Sólkerfið verður til

Geimþokukenningin

• Höggbylgjur fóru frá sprengistjörnu um geimþoku eða gasský.
• Geimþokan fór að snúast sífellt hraðar.
• Þyngdarkrafturinn dró meira og meira efni inn í skífuna í miðjunni.
• Sólin varð til úr miðparti skífunnar
• Kekkir úr gasi og ryki mynduðust í kringum skífuna
  • Kekkirnir urðu að frumplánetum

Innri reikistjörnurnar

• Reikistjörnurnar næst sólinni (Merkúr, Venus, Jörðin og Mars) voru svo heitar að léttar lofttegundir eins og helíum og vetni tolldu ekki við þær heldur gufuðu upp
  • Efnin sem urðu eftir voru málmar og grjót.

Ytri reikistjörnurnar

• Þær sem voru lengra frá sólinni voru kaldari (Júpiter, Satúrnus, Neptúnus, Úranus).
• Létt gös tolldu við þær og þær urðu mjög stórar og eru kallaðar Gasrisar.
• Þær eru aðallega úr léttum gastegundum

Tungl og smástirni

• Þegar reikistjörnurnar kólnuðu mynduðust í kringum þær fylgihnettir eða tungl.
• Fá hjá innri reikistjörnunum
• Mörg hjá ytri reikistjörnunum.
• Milli Mars og Júpiter mynduðust mörg smástirni úr litlum efniskekkjum; Smástirnabeltið

Hreyfing reikistjarnanna

Lögun Jarðar

• Fyrst var talið að jörðin væri flöt
• Hugmyndir um kúlulögun jarðar komu þó fram á fimmtu öld fyrir Krist (Forngrikkir)
• Sannanir
  • Sést vel við sjó
  • Pólstjarnan hækkar á lofti ef farið er norður
  • Bogamyndaður skuggi á tunglinu í tunglmyrkvum

Jarðmiðjukenningin

• Forngrikkir töldu að jörðin væri miðja alheimsins.
• Rök: Þungir hlutir leita niðri á við. Eru að leita til heimkynna sinna í miðju alheimsins.

Sólmiðjukenningin

• Kópernikus (1473-1543) aðhylltist sólmiðjukenninguna.
• Sólin í miðju alheimsins en ekki jörðin.
  • Jörðin ein af reikistjörnunum
  • Allar reikistjörnurnar á braut um sólu.
• Jörðin snýst um möndul sinn og tunglið snýst í kringum jörðina.
• Umferðartími reikistjarna: Tíminn sem það tekur hana að fara einn hring um sólina.(Ár)
• Sólarhringur: Tíminn sem tekur reikistjörnur að snúast einn hring um möndul sinn.

Brautir reikistjarnanna

• Kepler(1571-1630) uppgötvaði að reikistjörnurnar hreyfast ekki eftir fullkomnum hringjum.
• Brautirnar eru í raun sporbaugar.

Heimildir

Sól, tungl og stjörnur. Kafli 3-1 og 3-2.