Vefleiðangur-Hljóð

Hljóð

Verkefni þetta er fyrir hvern þann sem vill kynna sér hljóð og hegðun þess.

Hljóð myndast vegna sveiflna sameinda. Sveiflurnar berast út með því að sameindir ýta hver á aðra og skapa bylgjur úr þéttara og þynnra lofti sem berast burt frá „hljóðfærinu“. Þær mynda hljóðbylgju.

Gítarstrengur myndar hljóðbylgjur þegar slegið er á hann. Þegar strengurinn sveiflast skapar hann bylgjur úr þéttu og þunni lofti sem berast til allra átta. Þegar strengur fer upp á við þrýstir hann saman loftinu sem er fyrir ofan strenginn, sameindirnar fara nær hvor annarri og loftið þéttist en loftið fyrir neðan strenginn þynnist af því það verður meira bil á milli sameindanna. Ef strengurinn fer niður á við gerist akkúrat öfugt. Lengdin á milli tveggja þynninga eða tveggja þykkinga er svo kölluð bylgjulengd.

Við getum ekki heyrt úti í geymnum því þar er lofttæmi. Þar eru engar sameindir í loftinu sem geta ýtt á hvor aðra.

Við heyrum hljóðið þegar hljóðið berst til eyrnanna, þá titra hljóðhimnurnar og heyrnartaugin sendir boð til heilans. Við þurfum tvö eyru til að til að greina hvaðan hljóðið kemur, ef það kemur frá hlið fer það til eyrans sem er nær og heilinn nær að greina hvaðan það kom.

Hljóðhraði er misjafn eftir því hvað sameindirnar eru þéttar í hljóðberanum sem getur t.d. verið loft, vatn, tré eða málmur. Hraði hljóðs í lofti er um 340 m/sek. Það tekur hljóðið eina sekúndu að berast 340 m. Hraði hljóðs í vatni er um 1500 m/sek. Tíðnihljóðs er mældur í hertsum (Hz) og segir okkur hversu oft hljóðfærið sveiflast á einni sekúndu. Eitt herts = ein sveifla á sek. Maðurinn getur heyrt hljóð sem er af tíðninni frá 20 Hz – 20.000 Hz. Hljóð sem eru með sveiflutíðni minna en 20 Hz nefnast innhljóð, það getur borist langar leiðir og er t.d. í flugvélum, loftræstikerfum og í eldfjöllum.. Hljóð sem hefur sveiflutíðnina yfir 20.000 Hz nefnist úthljóð og er t.d.haft í hundaflautum.

Myndband

Hér má sjá myndband á ensku þar sem hljóð er útskýrt á myndrænan hátt ásamt fleiri hugtökum sem tengjast hljóði eins og t.d. hljóðbylgjur og bergmál.

Leikur að læra

Þið getið tékkað á kunnáttu ykkar með því að fara í nokkra einfalda leiki hér.

Námsbókin

Þið bæði hlustað og lesið í námsbókinni Eðlisfræði 1. Ef þið viljið hlusta ýtið þá á hljóðbókina en ef þið viljið lesa hana ýtið þá á rafbókina.

Mynd:Hljóðbókin

Bjargir:

Verkefni

Þið eigið að útbúa hljóðfæri þar sem hljóðfærið gefur háan og lágan tón og einhverja tóna þar á milli. Takið upp myndband þar sem þið sýnið einnig sterka og veika tóna. Vistið á youtube og sendið linkinn á kennarann ykkar. Aukastig verður gefið fyrir gott ráð til að vernda heyrnina.

Mat:

Val eru um að skila ritgerð, hljóðglærum eða myndbandi. Atriði sem þarf að útskýra eru:

hljóð og hljóðbylgja
hár og lár tónn,
sterkur og veikur tónn
skaðsemi hávaða og hvernig við verndum heyrnina eða bergmál og hvernig við nýtum bergmál.

Niðurstaða: Þátttakendur eru fróðari um hljóð