Steypireyður
Í þessari wikibók er að finna allskonar fróðleik um dýrategundina steypireyði. En steypireyður er stærsta spendýr jarðar. Þessi wikibók er ætlað nemendum á miðstigi grunnskóla. Markmiðið með þessari bók er að nemendur öðlist smá þekkingu á steypireyði og geti svarað nokkrum spurningum og gert létt verkefni um hvaltegundina.
Hvað er steypireyður?[breyta]
Steypireyður (Balaenoptera musculus) er stærsta dýr jarðar. Hún getur orðið um 150 tonn að þyngd og lengstu eru um 30 metrar að lengd [1]. Steypireyður er skíðishvalur og lifir í sjónum. En skíðishvalur þýðir að hún hafi svokölluð skíði í kjaftinum í stað tanna. Þessi hvalategund er svo gríðarlega þung virkar það einungis fyrir þær að lifa í sjónum. Ekkert landdýr gæti verið svona svakalega þungt en það virkar í sjónum vegna þess að þar eru dýrin þyngdarlaus í sínu umhverfi [2].
Hvað borðar steypireyðurin?[breyta]
Steypireyðurin er það dýr sem talið er innbyrða mestu fæðina af öllum dýrum. Það sem hún étur er dýrasvif en það eru örlitlar krabbaflær sem fljóta um í efstu lögum sjávarins. Það er talið að fullvaxin steypireyður éti um fjögur tonn af þessu dýrasvifi á dag. Það er ótrúlegt magn af æti.
Steypireyðin étur ætið með því að gleypa mikinn sjó og þrýsta honum svo út á milli skíðanna sem koma í staðin fyrir tennur. Skíðin hafa hár á sér sem veldur því að fæðan festast við hárin og verða því eftir í munninum á hvalnum. Að lokum kyngir hvalurinn fæðunni en í leiðinni kyngir hann einnig mörgum tonnum af sjó [3].
Verkefni[breyta]
Teiknaðu mynd af steypireyði og umhverfinu sem hún býr í. Gæti steypireyður búið á landi? Hvers vegna/hvers vegna ekki? Hvað borðar steypireyði og hvernig fer hún að því að borða? Hvernig virkar skíðin sem hvalurinn hefur?
Krossapróf[breyta]
Heimildir og ítarefni[breyta]
- Jón Már Halldórsson. (2001, 7.febrúar) Hvaða dýr étur mest? Sótt af https://www.visindavefur.is/svar.php?id=1322
- Jón Már Halldórsson. (2002, 30.ágúst). Telja einhverjir vísindamenn að til sé dýr sem er mörgum sinnum stærra en steypireyður? Sótt af https://www.visindavefur.is/svar.php?id=2668
- Jón Már Halldórsson. (2005, 9.febrúar) Er steypireyður stærri en stærstu risaeðlurnar voru? Sótt af https://www.visindavefur.is/svar.php?id=4747